ΙΣΤΟΡΙΑ
| | Posted On
Η ιστορία του χωριού εντοπίζεται στα βυζαντινά χρόνια από τα στοιχεία που υπάρχουν οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού μετά την αρχαιότητα , είναι απόστρατοι η φυγάδες από τον βυζαντινό στρατό , κουρσάροι που εγκατέλειψαν τη ζωή στη θάλασσα , φυγόδικοι από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας .
Δημιουργούν πρόχειρους οικισμούς – κατοικιές- στις πιο αφιλόξενες και δύσβατες περιοχές και ασχολούνται υποτυπωδώς με την γεωργία . Από το Σκριπερό μέχρι το λιβάδι του Ρόπα στις άκρες από τα έλη έχουμε τους πρώτους οικισμούς που σήμερα είναι τα χωριά Γιαννάδες , Μάρμαρο κλπ
ΜΑΡΜΑΡΟ καθαρά βυζαντινό χωριό κατά τα έγγραφα νοταρίων όπου το όνομα του αναφέρεται σε χρυσόβουλλο του Ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου το 1246μΧ λέγεται για Δεκαρχία Μαρμάρου(Δεκαρχίες ήταν φορολογικές μονάδες που αποτελούνταν από ομάδες χωριών).Μια πληροφορία επιγραφής της μονής της Παναγίας του Παλαιοκάστρου Αγγελοκάστρου που ιδρύθηκε το 1228μΧ και το Μάρμαρο συμμετείχε στην αμφικτιονία και αποτελούνταν από τα χωριά της Β.Δ Κέρκυρας απο το χωριό των Εξεκαστρινών εως το χωριό Γιαννάδων ως εξης:
«έξωθεν της Μονής Υ.Θ Παναγίας Παλαιοκαστριτίσης κείμενην εν χωρίον Λακώνων συναντηθήκαν γιοι πατρωνάτοι (κύριοι του ναού) να εκλέξουν κυρίους και γιους πατρωνάτων και προβλεπτάδες της(επιτρόπους) ανάμεσα στους εκπροσώπους ήταν και ο Κυρ Θεοφίληςς Τόικας απο χωρίον Μαρμάρου.Ένας μάλιστα απο τους τρεις κουμέσιεους και προβλεπτάδες ήταν και ο Κυρ Σπύρος Βλάχος του Θεοδώρου απο το ίδιον χωρίον» Αυτό μας δείχνει ότι υπήρχε από τον 12ο αιωνα επί της Βυζαντινής Δυναστείας των Κομνηνών και πριν από την 4η Σταυροφορία που η Σταυροφορία κατάλυσε τη Ρωμανία όπως ονομάζονταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Η ονοματολογία του χωριού πόσο παλιά έχει πάρει τώρα αν την συνδέσουμε με το ουσιαστικό «μάρμαρο» η με το επώνυμο «Μάρμορας»που συναντιέται για πρώτη φορά τον 12 αιώνα .Ο πρώτος Μάρμορας ήρθε στο νησί το 1462 ο Νικόλαος Μάρμορας γιος του Ανδρέα μαζί με τον Θωμά Παλαιολόγο είναι σχεδόν απίθανο να είναι και για αυτό προτείνουμε το επώνυμο «Μάρμαρος» που στη γενική πτώση με την ονομαστική της λέξης χωριό προκύπτει το Μάρμαρο που συναντιέται τον 9αιωνα.Αν τώρα δεχθούμε το ουσιαστικό «μάρμαρο» δεν εχουμε να πάμε στο βουνό της Κουρκουλής που θα βρούμε άφθονο προϊόν (τουφόπετρα η Κερκυραιικό μάρμαρο)από υποτυπώδη νταμάρια (κάβες) άνετα τοποθετείται και μέχρι τον 7ο αιώνα!Ούτως η άλλως το Μάρμαρο ήταν ένα από τα 70 χωριά που υπηρχαν τον 11ο αιωνα!!
Το 1267 γίνεται κύριος της Κέρκυρας ο Αντζού αδελφός του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Γ’ ο οποίος είχε ιδρύσει στη Νότια Ιταλία το βασίλειο της Νάπολης και Σικελίας και αρχίζει η Ανδηγαυική περίοδος για το νησί που κρατεί κοντά ένα αιώνα. Σε αυτήν βρίσκουμε το Μάρμαρο στη Βαιλαρχία Μέσης που ανήκε στο φέουδο του Πετριτήν.Η Βαιλαρχία ήταν φορολογική περιφέρεια που διοικούνταν από τον Βάιλο ,υποδιαίρεση της ήταν η Δεκαρχία. .Ξανά λοιπόν στις πηγές η Δεκαρχία Μαρμάρου Μέσης στις οποίας οι κάτοικοι ονομάζονται <<δεκαρχήται>> .Το Μάρμαρο Μέσης λέγονταν και κουρατορία. Η κουρατορία περιλάμβανε κτήματα και έναν οικισμό και αποτελούσε εκκλησιαστική ιδιοκτησία.
Οι Βενετοί έρχονται στην Κέρκυρα το 1386 μΧ και μένουν ως το 1797 μΧ. Οι πληροφορίες που έχουμε από τον Νοτάριο Γαρίτσας Ιωάννη Κουτρομάτη που τα ιστρουμέντα συμβόλαια αρχίζουν το 1472.Ο πρώτος Νοτάριος μας πληροφορεί για την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας είναι ο Νοτάριος Δουκάδων Νικόλαος Τυροφάς<<1534 ημέρα 31 Δεκεμβρίου πλησίον και σύνεγγυς στο χωράφι του Ι.Ν Αγίας Μάρινας στο χωρίον Μάρμαρο>>. Στα ιστρουμέντα συμβόλαια του ιδίου που ξεκινάμε το 1533 εως το 1569 βρίσκουμε στο Μάρμαρο και τα επώνυμα όπως; Kοσμάς ,Θεοτόκης ,Γουδέλης Τόικας ,Φούκαρης, Κρικέλης ,Νεφρούλης Χιώτης Περδικομάτης.
Από αυτά το επώνυμο Τοϊκας συναντιέται και ως Τόγηκας, Ντόϊκας και Δόϊκας.Οι παραλλαγές του επωνύμου Δόϊκας είναι από το πώς αποδίδεται στα ιταλικά το «δ» άλλοτε ως «Τ» και άλλοτε ως «ντ» .Όλη τη βενετσιάνικη περίοδο το βρίσκουμε ως «Ντόϊκας»έτσι το 1841 βρίσκουμε τη Μαριετίνα Ντόϊκα. Μετά την ένωση επικρατεί το «Δόϊκας».Τελη του 16 αιωνα εμφανίζεται και το επωνυμο «Βοδινιώτης» πρωτος είναι ο Καλοϊωάννης.Σε ζωντοβούλιον Διαθήκη του νοταρίου Γαρδελαδων Μεσάζου Ευσταθίου το 1608 διαβάζουμε; « η κυράτζα Μαρία γυνή του Ποτέ (κάποτε) Ιωάννη Βοδινιώτη με τα δυο τους παιδιά τον Γεώργιο και τον Δήμο και το γαμπρό της Δήμο Βάβαρη».Το επώνυμο Βοδινιώτης πρωτοσυναντιέται τον 14 αιώνα στη Χαλκιδική και συνδέει το φορέα του με τα βοδινά. Έδεσα βαντά(στα σλάβικα το νερό) γνωστοί οι καταράχτες της Έδεσσας .Αυτό μετά το 1670 σταδιακά γίνεται «Βιδινιώτης».Το 1670 στον νοτάριο Γιαννάδων Λιβαθινού Νικολό θα βρούμε τον Δημήτρη γιο του Καλοϊωάννη Βοδινιώτη επίσης θα βρούμε και όλα τα επώνυμα που βρίσκουμε στο Μάρμαρο εως τώρα: Κούρκουλος ,Παγιάτης ,Ρέβης,Κορακιανίτης Αγάθος ,Ασπρέας, αλλα και Νίνος, Μάζης .Έτσι στα νοταριακά έγγραφα του Δούλου νοταρίου Γιαννάδων 1696-1732 βρίσκουμε «1721 το χωράφι στα Ρόγκια αποπανωθιό του Τζώρτζη Παγιάτη»και στου νοταρίου Αλβίζεα Αλοίσιου Δόϊκα 1741-1770 «το 1774 έξωθεν λιτριβίου του Τίμιου Τζώρτζη Ασπρέα»( φαίνεται ότι ανήκε στη τάξη των ευγενών ).Από αυτόν και άλλους κατάγονται οι κατοπινές οικογένειες Ασπρέα. .
Το Μάρμαρο οι Γιαννάδες και Κανακάδες, υπήρξαν το κέντρο της βαρονίας Βιάρα, γόνων των σταυροφόρων βασιλέων της Ιερουσαλήμ, που λόγω θηλυγονίας μεταβιβάστηκε η βαρονία τους στο γαμπρό τους Μάρκο Μαρτσέλλο, Βενετσιάνο φεουδάρχη, του οποίου ο εγγονός Άγγελος είχε μόνιμη έδρα της απέραντης και πλούσιας βαρονίας του τις Κανακάδες όπου είχε τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπου σώζονται τα ερείπια ως σήμερα γνωστά ως «μπαρουνιά».
Οι κάτοικοι έζησαν κάτω από στεγνό φεουδαρχικό σύστημα και οργάνωση της οικονομίας συνέχισαν να υπάρχουν προλετάριοι βαρόνοι εμπαρούνιοι καθώς η Κέρκυρα ήταν χωρισμένη σε Βαρωνίες (Μπαρουνίες) και κολώνοι( πάροικοι) οι οποίοι έπαιρναν τα κτήματα από τους Βαρόνους και τα καλλιεργούσαν. Αυτά συνήθως ήταν βεβαρυμμένα με τα λεγόμενα «φεουδαρχικά βάρη» .πρόσκαιρα η διηνεκή καθως οι αγρολήπτες πλήρωναν «εδαφονόμια» πλήρωναν δλδ για την εδαφονομή χρήσης της γης συνήθως σε είδος. Υπήρχαν εκτός από τα εδαφονόμια και τα δεύτερα. Σύμφωνα με μια αναγραφή-καταγραφή των αγαθών της βαρονίας που έγινε το 1787 από τον Cabriel Marcello η διακράτηση του χωριού του Μαρμάρου έφτανε ως τον il colle (λόφο) Ιλλογιτάδες.που βρισκόταν δυτικά του Πετρετή και του Σπανόπουλου (περιοχή Παπαθανάτικων) που την εδαφονομή είχαν κυρίως κάτοικοι από Δουκάδες .Γαρδελάδες .Λιαπάδες.Στην Αγία Βαρβάρα και πριν από την αποστραγγιστική τάφρο (Τάγιο) υπήρχαν και κομμάτια που καλλιεργούσαν πάροικοι από Μακράδες Λάκωνες από αυτά τα χωριά προέρχονται και τα επώνυμα Κούρκουλος Μιχαλάς και άλλα παρόμοια που συναντώνται στο Μάρμαρο και υπάρχουν ως και σήμερα.Στη θέση «¨Καρδακάρη» θα βρούμε και άλλους ευγενείς όπως ο Nicolo Cappello του ποτέ Παύλου που ήταν κάτοχος μια περιοχής παλαιοτέρα ανήκε στον ευγενή Ριζικάρη.στη θέση «Πλυσιό» οι και πάροικοι ήταν κολωνάκοι Προσαλένδη δηλαδή άνηκαν στον ευγενή Προσαλένδη.Η Αγία Βαρβάρα (Santa Barbara)ανήκε στα αδέλφια Ιfratelli Σπυρίδωνα και Νικολό Παπαδόπουλο του ποτέ Τζοάννα από τη Χώρα .Η χρήση του «όνταν» η «ποτέ» γινόταν όταν ο πατέρας του προσώπου που αναφέρονταν το έγγραφο ήταν ήδη πεθαμένος .Βλέπουμε εδώ ότι η Αγία Βαρβάρα (Santa Barbara) αναφέρεται ως περιοχή και όχι ως εκκλησία εξ ου συμπεραίνουμε ότι δεν υπήρχε το 1787 που έγινε καταγραφή των εκκλησιών στη περιοχή. Άρα υπήρξε θύμα των οθωμανικών επιδρομών το 1537 με τον Χαινεντίν Μπαρμπαρόσα η το 1716.Το γεγονός ότι στο σημείο εκεί υπήρχαν 4 εκκλησίες που απέχουν η μια με την άλλη 300-500 μέτρα και τοποθετούνται στις γωνίες ενός νοητού τετραγώνου μπορεί να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι υπήρχε εκεί κάποιο χωριό. όπου χάθηκε είτε επι Ανδηγαυών είτε επί Ενετοκρατίας .Γιατί όχι Λογγιτάδες όπως αναφέρονται ένα τμήμα της περιοχής η Πλαδαράδες Μέσης όπως αναφέρει στα νοταριακά έγγραφα του ο Χαρίλαος ο Κόλλας.Τα κτήματα στο «Καμαράκι» άνηκαν στον Ριζικάρη και μετά στον Capello στο λιβάδι είχε κτήματα ο Francesco Loukani του ποτέ Παναγιώτη από τη Χώρα, επίσης βρίσκουμε απομεινάρια της βαρονίας Πετριτίνας.Ο Τίμιος Στέφανος Πετριτής είχε καλύβια στο Μάρμαρο όπου κάθονταν καλλιεργητές οι οποίοι δούλευαν ως περιβολαραίοι και ήταν κυρίως Αρβανίτες, Το 1715 αναφέρεται σε ιστρουμέντο του νοτάριοι Μαρμάρου Σπυρίδωνος Βλάχου ως κάτοικος τους ο Νικολός Βλάχος.Θα βρούμε στο Μάρμαρο και κτήματα που κατείχαν εκπρόσωποι της οικογένειας των Βουλγάρεων των πρωτοπαπάδων όπως ήταν ο Μαρίνος Βούλγαρης Σακελλάρης και τοποτηρητής του θρόνου του Μεγάλου Πρωτοπαπά της πόλεως και της νήσου των Κορυφών 1715-1720.Σε ιστρουμεντο του 1742 διαβάζουμε «»Εσωθεν του παλατιού του κοντε Αντωνίου Βούλγαρη εις το χωρίον του Μαρμάρου».Αρα οι Βουλγάρηδες είχαν στο Μάρμαρο ένα διώροφο σπίτι για να διαχειρίζονται την περιουσία τους και εκεί. Στο λιβάδι συναντάμε τον 18ο αιώνα και τον Ευγενή Τουρνινό.
Εκ των πραγμάτων προκύπτει ότι οι Μαρμαρίτες όλη αυτή την περίοδο ήταν γεωργοκτηνοτρόφοι.Τα ελαιόδεντρα που υπήρχαν πάνω από το χωριό δεν έφταναν για όλους και πολλοί ασχολούνταν με την κτηνοτροφία μεγάλων ζώων όπως βοδιών ,αγελάδων ,βουβαλιών ,αλόγων αλλά και αιγοπροβάτων. Σε δυο ιστρουμέντα του νοταρίου της πόλεως των Κορυφών Πέτρου Βραγιανίτη διαβάζουμε: «1543 ημέρα 7 του μηνός Ιανουαρίου ο κυρ Μιχάλης Βάρβεσης και ο κυρ Σταμάτης Μούρεσης παρόντες συμφωνήσαν με τον παρόντα κυρ Γεώργη Θεοτόκη από το χωρίον του Μαρμάρου και επέδωσαν προς αυτόν ο καθείς φοράδα μία να κρατείν νομή και φυλάτειν αυτήν ο Γεώργης από την σήμερον και εις χρόνους πέντε ερχομένους, ημησιακές κατά την ιδίαν»και « 1554 ημέρα 9 του μηνός Μαρτίου ο κυρ Γεώργης Ντόικας και η κυρά Ζαμπετούλα συμβία του ποτέ κυρ Μερκούρη Δουκάκη έκαμαν πούληση προν όλον το τυρί αυτού όπου θέλει κάνει από το κοπάδι αυτού και τα βουβάλια».
Το Μάρμαρο ανήκε στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Κάτω Μέσης είχε τρεις εκκλησίες την Αγία Μαρίνα που είναι κτισμένη πριν το 1500 και φέρεται ως χωρική των Δοϊκάδων έχοντας την απογραφή το 1787 του Cabriel Marcello που έχουμε, αναφέρει ως γιους πατρωνάτους ιδιοκτησία του φέουδου ,όπως και ο Santo Onoufrio(Άγιος Ονούφριος) και ο Santo Georgi il Loggitado (ο Άγιος Γεώργιος Λογγιτάδων )που ανήκε στη διακράτεια του χωριού του Μαρμάρου. Υπήρχαν και άλλες δυο εκκλησίες που βρίσκονταν έξω από το χωριό .Οι μονές του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Παντελεήμονα. Εκεί μόνασε ο κατά κόσμον Κωνσταντής Βιδινιώτης και κατά Χριστό ,Καλλίνικος Βιδινιώτης ,διακεκριμένη εκκλησιαστική μορφή και καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Παναγίας της Παλαικαστρίτισσας και ικανός διαχειριστής της σεβαστής περιουσίας της όπως αποδεικνύεται από σχετικά έγγραφα. « 1803, 20 Σεπτεμβρίου ,έκαμα κρασί από τα αμπέλια του μοναστηριού με τα μερτικά βαρέλια 67,έμασα και ελεημοσύνη από το λιβάδι ,καλαμπόκι ,λιτρούδια ,πετρόλτες (τενεκέδες) 36»
Οι Μαρμαρίτες όλη αυτή τη περίοδο ήταν άνθρωποι κυρίως φιλήσυχοι και καθώς διαπιστώνουμε από σχετικά έγγραφα αρκετά ψηλοί κυρίως οι εκπρόσωποι της οικογένειας Βιδινιώτη, γεγονός που ανάγκασε το νοτάριο Μαρμάρου Βλάχο Σπυρίδωνα προκειμένου να δηλώσει το όνομα στου Στάθη Βιδινιώτη σε ιστρουμέντο του 1715. « Στάθαρος Βιδινιώτης του Δημητρίου ».Έρχονται δε σε γάμο κοινωνία τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες με κατοίκους και άλλων χωριών όχι μόνο καντινών αλλά και μακρινών. Έτσι το 1751 o Αντώνιος Βιδινιώτης του Νικολού παντρεύεται την Ξάνθω του ποτέ Ιωάννη Κλήμη από το Σκριπερό ,ενώ το 1790 βρίσκουμε παντρεμένη στο Μάρμαρο την Ευγενία Κοντάλιπου από τις Ραχτάδες. Στο Βιβλίο της εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου στο χωριό των Δουκάδων διαβάζουμε: « 1829 Απριλίου 28 (στη Κέρκυρα έχουμε Αγγλοκρατία ) αρραβωστεφάνωσα τον Χριστόφορο Μουμούρη του Σπύρου από χωριό των Δουκάδων μετά της Ελένης θυγατρός του Χρήστου Τόϊκα από χωρίον Μάρμαρο ,παράνυφος ήταν ο σιορ Νικόλαος Αγοραστός από τη Χώρα ,εφημέριος Πέτρος Ιερεύς Καζιανης».
Επί Ενετοκρατίας οι Μαρμαρίτες υπέστησαν την βιαιότητα των Οθωμανικών επιδρομών το 1537 και το 1716.Το Μάρμαρο χωρίζεται στα δυο από τον «κακότραφο» που συνδέονται τα δυο με μια γέφυρα «εις την γειτονίαν της Αγίας Μαρίνας η εκκλησία βρίσκεται στη περιοχή «πιρνίλια» κατά τον νοτάριο (Νοδάρο) του Μαρμάρου Ασπρέα που έζησε τον 19ο αιώνα του οποίου η ιδιότητα εδόθη ως παρατσούκλι ,στους απογόνους που ονομάζονται «του Νοδάρου». Εκεί βρίσκονται τα σπίτια των Βιδινιώτηδων,των Παγιάτηδων, αλλά και των Προνοϊτηδων (Προνοϊτης στην ονομαστική) στην άλλη γειτονιά κατοικούσαν οι Δοϊκάτες ,οι Ασπρέηδες ,οι Βλαχαίοι .Το 1864 μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα στη περιοχή του Ρόπα σχηματίστηκε το 1866 ο Δήμος Παρελίων με πρωτεύουσα τους Γιαννάδες που υπάγονταν στην αστυνομία Ποταμού και στο Ειρηνοδικείο Μέσης το οποίο βρίσκονταν στους Καστελάνους Μέσης όπου βρίσκονταν και σχολαρχείο. Ο δήμος Παρελίων εντάχτηκε στην Επαρχία Μέσης και αποτελούνταν από τα χωριά Κοκκίνι, Βάτος Γιαννάδες ,Μάρμαρο, Κανακάδες ,Λιβάδι Ρόπα. Το Μάρμαρο απείχε από τη Χώρα τρεις ώρες κατά τον τρόπο μέτρησης της εποχής (εννοείται περπατώντας με στρατιωτικό βήμα) και από τους Γιαννάδες 15 λεπτά. Διέθετε γραμματοδιδασκαλείον αρρένων τριών η τεσσάρων χώρων, όπου το απολυτήριο του ισοδυναμούσε με απολυτήριο εξατάξιου δημοτικού. Οι κάτοικοι ήταν 301 154 άρρενες και 147 θήλυς. Και μέσα στο ελληνικό κράτος η ζωή συνεχίστηκε με τους ίδιους ρυθμούς. Τα φεουδαρχικά βάρη συνεχιστήκαν και μέχρι το 1920 που καταργήθηκαν με νόμο που ψηφίστηκε μετά από εισήγηση του Ανδρέα Δενδρινού. Αλλά και για δεκαετίες αργότερα συνεχίστηκε ο ίδιος τρόπος ζωής .Αλλά και για δεκαετίες μετά συνεχίστηκε ο ίδιος τρόπος ζωής ζευγάδες έκαναν σεμπριές με Λακωνίτες κυρίως ,ιδιοκτήτες χωραφιών στο λιβάδι και τα καλλιεργούσαν μισιακά η τριτάρικα .Παρόμοια και με κοπάδια αιγοπροβάτων και αγελάδων από άρχοντες από τη Χώρα και τα μοίραζαν μισά-μισά τα αρνιά και τα κατσίκια η τα μοσχάρια .Επίσης έπαιρναν πάχτα από τα κατσίβελα τους γιατί συνήθως δεν είχαν δικά τους κυρίως οι Βιδινιώτηδες.
Ήρθαν και οι πόλεμοι του 1912-13 και η εκστρατεία στη Μικρά Ασία που κάποια Μαρμαριτόπουλα έχασαν τη ζωή τους η δεν έμαθαν ποτέ και έμειναν αγνοούμενοι όπως ο Αριστοτέλης Βιδινιώτης του Αλεξάνδρου. ,για τον οποίο δεν έμαθε ποτέ κανείς. Ήρθε και η κατοχή ,η πείνα ο φόβος από τους βομβαρδισμούς και τις εφορμήσεις των Ιταλικών στούκας ,και τα κακά συναπαντήματα με τους Ιταλούς Καραμπινιέρους, που έρχονταν από το χωριό των Γιαννάδων που υπήρχε καραμπιναρία. Κάποιοι βγήκαν και στο αντάρτικο όπως ο Τσάντος ο Βιδινιώτης και η γυναίκα του Αλεξάνδρα που μετείχαν σε μια αντάρτικη ομάδα που ανήκε στην Ε.Ο.Κ (Εθνική Οργάνωση Κέρκυρας ).Κάποιοι πήγαν στον Ε.Α.Μ όπως ο Κωνσταντίνος Κούρκουλος (Κοτζές) ο Χριστόδουλος Αγάθος (Ντόριας) και ο Γιώργης Βλάχος (του Λώλου). Κατά την κατοχή φιλοξενήθηκε ο Ηγούμενος την μονής Παναγίας της Παλαιοκαστρίτσας ,Δόϊκας μαζί με τους μοναχούς γιατί οι εγκαταστάσεις της καταλείφθηκαν από τους κατακτητές. Το χωριό πριν και μετά τον πόλεμο .ήταν στο πλευρό των Θεοτόκηδων ,σημαντικό ρόλο στην οικονομική ζωή έπαιξε η οικογένεια Ασπρέα που διέθετε λουτροβιό, ενώ κατά τον 20ο αιώνα προστέθηκε η οικογένεια Λούβρου που είχε και ελαιουργείο και αλευρόμυλο. Άντρες με τα υποζύγια τους φορτωμένα σακιά από «γένημα» (καλαμπόκι) και στάρι αλλά και γυναίκες με τις «πετρόλατες» στο κεφάλι γεμάτες καλαμπόκι έρχονταν στο Μάρμαρο να αλέσουν. Το ψωμί τους η έτσι ήταν η από καλαμποκίσιο αλεύρι (μπαρμπαρέλα-μπομπότα) η από σταρένιο (σταρέλα). Μετά το 1950 ανακάτευαν το καλαμποκίσιο αλεύρι με σταρένιο καλύτερης ποιότητας που αγόραζαν από το «αργαστήρι» μαγαζί. Είχε όμως και το Μάρμαρο το δικό του φούρνο εκείνο του Παναγιώτη Αγάθου (Γκερέκου) λίγο μετά τη γέφυρα «στη πέρα πάντα» που έλεγαν υποτιμητικά οι ευπορότεροι της άλλης πλευράς του χωριού. Υπήρχαν και άλλα μαγαζιά από τη μια και άλλη πλευρά του δρόμου όπως τα μπακάλικα του Αντώνη Δόικα (Γιακουλή) και του Τσά ντου Ρέβη (του Μπη) αργότερα κατά την μεταπολίτευση και το καφενείο του Τζίμη και το μπακάλικο του Δημήτρη Δόικα .Τον ίδιο δρόμο διέσχιζαν και οι σούστες του Σταύρου Δόικα (Τόνενας) και του Τσάντου του Βιδινιώτη (Προπόγιου) δίτροχα κάρα που ήταν τα μεταφορικά μέσα της εποχής. Αργότερα τα φορτηγά του Ανδρέα Ασπρέα και του Σπύρου Δόικα. Βρίσκουμε και το υποτυπώδη κουρείο του Ανδρέα Δόικα και το κρεοπωλείο του Σταμάτη Μιχαλά .Κέντρο της κοινωνικής ζωής ο « φόρος» η μικρή πλατεία στην άκρη του χωριού με τα υπεραιωνώβια δέντρα όπου πρόσφερε δροσιά στις ζεστές μέρες του καλοκαιριού στους γέρους με τις «πράισες» βράκες τους και παλαιότερα με τα τσαρούχια τους. Καθισμένοι στα «πεζούλια» κάπνιζαν τα τσιμπούκια τους η τις «τσιγάλες» τσιγάρα από ντόπιο και λαθραίο καπνό που τύλιγαν με χαρτί από ξένες εφημερίδες (ήταν πιο λεπτό) η τσιγαρόχαρτο. Πρόσφεραν όμως και προσφέρουν ακόμα και σήμερα τη δροσιά στους σε νέους και μεσόκοπους της νεώτερης γενιάς.
Κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής ήταν η εκκλησιά της Αγίας Μαρίνας της θαυματουργής .Πιστοί και πανηγυριώτες συνέρεαν από τα γύρω χωριά φέρνοντας τάματα στη γιορτή της 17 Ιούλιου αλλά και βιολιτζήδες και κουλουρτζήδες από τα Γύρου και πραματσούληδες. Μετά το 1960 τα βιολιά τα αντικατέστησαν τα γραμμόφωνα, και αργότερα τα Τσουκ μποξ και οι ορχήστρες.
Στο Μάρμαρο λοιπόν συναντούσες αυτούς τους ωραίους ανθρώπους και σε έκαναν να τους θαυμάζεις παρόλη την απλότητα τους ήταν άνθρωποι περήφανοι και λεβέντες .Διασχίζονταν σήμερα την μικρή πλατεία με τα μεγάλα δέντρα και τον δρόμο που χωρίζει το χωριό στη μέση .νιώθει κανείς την οδυνηρή απουσία όλων αυτών σου έρχεται στην μνήμη το ποίημα του Καβάφη «Φωνές»:
« Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε·
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας —
σα μουσική, την νύχτα, μακρυνή, που σβύνει.»
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε·
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας —
σα μουσική, την νύχτα, μακρυνή, που σβύνει.»
Όλο αυτό είναι μια κατάθεση ψυχής για όλους αυτούς που « έφαγαν τα νύχια τους με τους «ασβώλους» στα λιμνιά του λιβαδιού και έτριψαν την ράχη τους για να μεταφέρουν το άροτρο και το ζυγό» για να οργώσουν τα χωράφια τους και να θρέψουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειες τους «με ότι ήθελε ξαποστείλει ο Θεός» κατά τα νοταριακά έγγραφα παρελθουσών περιόδων. Αλλά και στους νέους που νομίζουν πως φύτρωσαν σαν τα δέντρα στη γη αλλά αποτελούν φυσική συνέχεια των ανθρώπων που πάλεψαν με την πείνα την ανέχεια την αρρώστια χωρίς τη βοήθεια κανενός γιατρού!
Η άγνοια της Ιστορίας μας τοπικής και εθνικής αποτελεί άθλιο ξεπούλημα του εαυτού μας και αποτελεί αχαριστία προς τις προηγούμενες γενιές που πάλεψαν για να συνεχιστεί η βιολογική αλυσίδα και να υπάρχουμε ΕΜΕΙΣ!!
ΕΝΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ, ΣΙΓΟΥΡΑ ΟΤΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΕΧΩ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΑΠΟ ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΠΡΟΗΛΘΑΜΕ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΤΙ ΚΑΙ ΠΟΙΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΑΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
ΣΙΓΟΥΡΑ ΕΧΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΠΟΛΛΑ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΗ ΚΑΙ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΗ
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΑΓΑΘΟΣ
ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΕΙΧΑΜΕ ΟΛΟΙ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.ΑΛΛΑ ΔΥΣΤΥΧΩς ΑΔΙΑΦΟΡΟΥΜΕ......
Ήμουν εδώ
Κατά μαρτυρίες γύρω στο 1850 σημαντικό ρόλο επαιξε στο χωριό ο Αντωνάκης Ασπρέας τοποτηρητής των Αγγλων στην περιοχή , ο οποίος ειχε το δικαίωμα να χαρίζει την ζωή ενός καταδικασμένου σε θάνατο κάθε χρόνο
Των Ενετών ήταν τοποτηρητής ο Αντωνάκης Ασπρέας και οχι των Αγγλων οπως αναφέρει παραπάνω κάποιος φίλος . Ανήκε στην τάξη των ευγενών και επαιξε πράγματι σημαντικό ρόλο στην οικονομική ζωή του χωριού οχι μονο ως τοποτηρητής αλλλά και ως μοναδικός τσιφλικάς αυτήν την εποχή, δολοφονήθηκε δε εξω απο το σπίτι του . Δεν παντρεύτηκε και τα παιδιά του αδελφού του αφησαν απογόνους την μετέπειτα οικογένεια του Μπάτσαρη (Αδελφούς Ασπρέα)
Την περίοδο γύρω στο 1950 και μετά , μαζί με τα αλλα μπακάλικα της εποχής υπήρχε στην πλατεία του χωριού σε οικημα της οικογένειας Λούβρου το καφενείο του Νικόλα Παγιάτη, εμπρός απο το καφενείο υπήρχε πηγάδι οπου ο Νικόλας εβαζε τις γκαζόζες το καλοκαίρι για να παγώνουν . Αργότερα το ιδιο κτήριο λειτούργησε και ως κοινοτικό γραφείο μέχρι και το 1998 .
Τελειο συγχαρητήρια για τις πολύτιμες πληροφορίες, σας ευχαριστούμε πολύ! Καταγωγή μου από Μάρμαρο (Μιλ Κούρκουλος ο πατέρας μου)